Zijn IJslanders een vreemd volkje met eigenzinnige gewoontes?
Hier zijn een aantal fun facts en wist-je-datjes over IJsland en zijn bewoners die je nieuwsgierigheid enkel maar zullen aanwakkeren:

IJsland is op veel vlakken “de beste in de wereld, per capita”. IJsland lijdt onder een kleine-natie complex maar is ondanks het lage bevolkingsaantal opvallend goed in verschillende disciplines. Zo heeft IJsland de mooiste vrouwen ter wereld, per capita (3 keer Miss World gewonnen!); ze hebben het beste handbalteam ter wereld, per capita (ongelooflijk hoe goed ze zijn in deze teamsport); en hebben ook het meeste aantal muziekgroepen ter wereld, per capita (uitzonderlijk hoeveel IJslandse bands internationaal doorbreken!). Verder hebben ze ook nog eens de sterkste mannen, de gelukkigste inwoners, de laagste criminaliteitscijfers, het hoogste aantal internetconnecties, de hoogste coca cola consumptie, het grootste aantal boek- en magazinepublicaties, het strijdlustigste voetbalteam, en uiteraard de mooiste landschappen, misschien dan niet per capita, maar op zijn minst in de wereld.

IJslanders spreken nog steeds de taal van de Vikingen! Weet je dat het huidige IJslands eigenlijk Oud-Noors is dat door hun geïsoleerde ligging de voorbije 1000 jaar amper is geëvolueerd? IJslanders kunnen zonder al teveel problemen nog middeleeuwse geschriften lezen en begrijpen.

Nog zo’n oude Scandinavische traditie die ze in ere houden is het gebruik van patroniemen in plaats van familienamen: IJslanders hebben een familienaam die bestaat uit de naam van de vader (of soms ook de moeder), gevolgd door het achtervoegsel dóttir (dochter van) of -son (zoon van). Zo hebben kinderen in hetzelfde gezin andere familienamen als hun ouders of hun broer/zus van het andere geslacht. Getrouwde vrouwen behouden ook steeds hun eigen naam. De weinige uitzonderingen op deze regel zijn meestal buitenlandse familienamen, vooral van Denen die ooit met IJslanders zijn getrouwd. Dit betekent ook dat IJslanders in het telefoonboek op voornaam gerangschikt staan, en elkaar ook altijd met de voornaam aanspreken. Dit geldt ook voor leraars, dokters, of zelfs voetballers! Zo kent iedereen de in het buitenland bekende voetballer Guðjohnsen in IJsland gewoon als Eiður Smári.

IJslanders zijn vrij informeel in de omgang en staan niet echt gekend om hun beleefd taalgebruik. Titels zoals Mr, Mevr, of Dr, zijn niet echt gebruikelijk. Iedereen wordt gewoon met de voornaam aangesproken (zoals hierboven reeds vermeld zijn ze eigenlijk zelf niets anders gewend). En in het IJslands bestaat niet echt een woord voor “alstublieft”.

IJslanders kunnen al inademend klanken produceren. Dit klinkt misschien een beetje raar, maar je hoort dit wel degelijk ook in andere Scandinavische landen. Het zijn vooral woorden als Já (ja) of Jæja (goed, wel) die worden uitgesproken terwijl je inademt. Niet evident maar het maakt wel het verschil tussen een echte IJslander en een wannabe IJslander.

IJslanders geloven in elfen en andere niet-waarneembare wezens. Niet verwonderlijk als je ziet hoe snel bewegende wolken hun dreigende schaduw afwerpen over de fantasieprikkelende lavalandschappen en zo een onzichtbaar universum suggereren! Grappig is trouwens dat voor de aanleg van wegeninfrastructuur vaak een expert wordt ingezet om in dialoog te treden met de elfen. Je wil het namelijk niet meemaken dat wegenwerken zouden verstoord worden door kwade elfen die hun leefgebied bedreigd zien… Veel ongelukken tijdens wegenwerken worden daar trouwens aan toegeschreven. Niet overtuigd? Check bijvoorbeeld deze pagina. De IJslandse pers staat vol van dergelijke elfenverhalen.

IJslanders hebben een heel relaxte houding omtrent naaktheid en naakt baden. Het is in IJsland verplicht om eerst naakt te douchen vooraleer je in een openbaar zwembad springt, iets waar toeristen vaak wat raar van op kijken. Het is in datzelfde opzicht ook perfect normaal om met je collega’s op teambuilding te gaan, samen naakt in een zwembad te duiken en dronken te worden, om de volgende dag keurig weer op het werk te verschijnen. Waarom ook niet?

IJsland is een alcohol crazy land met een cultuur van doelgericht drinken. Vikingen dronken vroeger vooral om snel dronken te worden en zo beter te kunnen vechten. Net daarom werd er in de vorige eeuw een bierverbod opgelegd dat pas opgeheven werd op 1 maart 1989! Ook nu is alcohol er enkel verkrijgbaar in staatswinkels. De enige noemenswaardige files waar je in IJsland ooit in kan terechtkomen zijn de wachtrijen aan de Vínbuð staatswinkels op een late vrijdagmiddag.

IJslanders doen er alles aan om toch iets van zuiders gevoel te creëren in een land dat net onder de noordpoolcirkel ligt. Zo trekken ze bij de eerste zonnestralen en masse naar hun vakantiehuizen die meestal geconcentreerd liggen in bosrijke regio’s. En weer of geen weer, de barbecuestellen worden bovengehaald en gegrild zal er worden! Nog zoiets raars is hun obsessie met ijsjes. Het mag nog vriezen of zwaar stormen, maar IJslanders zijn in alle omstandigheden verzot op ijsjes in de meest exotische smaken. Je mag je verwachten aan immense wachtrijen in Reykjavík’s populairste ice cream bars.

Over bossen gesproken, verwacht je hier niet aan uitgestrekte loofwouden. “Bos” in IJsland verwijst meestal naar subarctische begroeiing van berken en andere lage struiken. “Wat moet je doen als je verloren loopt in een bos in IJsland? Rechtstaan!” is een vaak gehoorde IJslandse grap.

IJslandse moeders laten hun baby’s vaak in hun kinderwagens buiten slapen terwijl ze zelf op café bijpraten met vrienden en een oogje in het zeil houden vanuit het raam. Nee, dit heeft niets met kinderverwaarlozing te maken maar wel met een maatschappij waarin geweld en criminaliteit zo goed als onbestaande zijn (wel ja, met uitzondering van witteboordencriminaliteit en corrupte bankiers). Je kunt dus je kind met een gerust gemoed in de buitenlucht laten slapen en op die manier ook van jongsaf laten wennen aan de IJslandse temperaturen. Door de veiligheid in het land draagt de IJslandse politie trouwens ook geen vuurwapens.

IJsland had met Vigdís Finnbogadóttir de eerste vrouwelijke president ter wereld. Verder haalt het land wel vaker de wereldpers met zijn politici. Zo was er Jón Gnarr, een vroegere komiek/acteur/punkrocker die vanuit het niets en zonder enige politieke achtergrond in 2009 “The Best Party” oprichtte en daarmee de verkiezingen won in 2010. Hij werd burgemeester van Reykjavík voor 4 jaar en werd wereldberoemd door zijn excentrieke stijl en zijn verschijning in vrouwenkleren op het jaarlijke Gay Pride festival.

Reizigers zijn steeds onder de indruk van de immense superjeeps en monstertrucks met grote banden die er rondrijden op IJslandse wegen. Hoewel deze in eerste instantie nodig zijn om offroad te kunnen rijden op ruig terrein, worden ze voor meer gebruikt dan dat en lijken ze deels toch ook wat een statussymbool geworden. Maar meer nog dan de grootte van de terreinwagens zelf, is het shockerend om te zien hoe ze geparkeerd worden! IJslanders zijn het gewoon om veel plaats te hebben en permitteren het zich om hun vehikels gelijk waar achter te laten. Er bestaat zelfs een Facebookpagina (https://www.facebook.com/groups/verst.lagdi.billinn) waarop dagelijks foto’s verschijnen van de slechtst geparkeerde wagens.

IJsland is een bijna cashloze maatschappij, wat wil zeggen dat alles maar dan ook alles met kredietkaart kan betaald worden, zelfs de kleinste aankopen of een pint op café! Het enige dat – voor zover wij weten – enkel cash kan betaald worden, is een rit op het openbaar vervoer in Reykjavík.

IJslandse paarden (nee, noem ze nooit pony’s!) hebben naast stap, draf en galop nog 2 extra gangen: de tölt en telgang. De paarden worden trouwens al sinds het Vikingtijdperk raszuiver gefokt en er geldt een invoerverbod voor uitheemse rassen. Het invoerverbod geldt ook voor IJslandse paarden die aan competities meedoen in het buitenland; zij mogen nadien het land niet meer terug binnen.

Ongeveer 89% van alle gebouwen in IJsland wordt geothermisch verwarmd. Kokend heet water wordt opgepompt en via pijpleidingen naar alle uithoeken van het land gestuurd. Kenmerkend voor geothermisch water is de zwavelgeur die nog het meest aan rotte eieren doet denken. De geur is vrij indringend voor buitenlandse toeristen maar locals merken deze niet eens meer op. De geothermische warmte wordt ook gebruikt om groentenserres over het hele land te verwarmen en stelt IJslanders in staat hun eigen tomaten en komkommers te kweken.

In IJsland is sinds 2009 geen enkele McDonald’s meer te vinden. De laatste resto’s sloten er hun deuren in de nasleep van de financiële crisis. Één IJslander heeft er niets beter op gevonden dan de dag voor sluiting een hamburger en pak frieten te gaan kopen en te bewaren in de originele verpakking. Toen hij na 3 jaar merkte dat deze perfect bewaard waren gebleven, doneerde hij ze aan het National Museum voor een jaar. Momenteel worden de burger en frieten tentoongesteld in het Bus Hostel in Reykjavík en kan je het rottingsproces (of niet?) volgen op wat de saaiste webcam ter wereld moet zijn: http://bushostelreykjavik.com/last-mcdonalds-in-iceland

IJslanders staan met een ietwat zorgeloze en flexibele attitude in het leven en nemen het niet al te nauw met stiptheid. Vroeger konden vissers en boeren ook niet volgens de klok werken door de onvoorspelbaarheid van het weer, en die mentaliteit leeft ook nog door bij de stadsbevolking. Flexibiliteit en spontaniteit zijn een must, en þetta reddast is dan ook een vaak gehoord credo. Het betekent zoveel als “Maak je geen zorgen, alles komt in orde!”.